---

ਵਿਭਾਗ ਸਬੰਧੀ

ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਇਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਸਥਾ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਨੇ ਸਾਲ 1993 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਚੇਅਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀ – ਜੋ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ – ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਲਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ । ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਸਹੀ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਰਾਏ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਤੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ । ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਖੋਜ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਆਮ ਪੁੱਛ ਗਿੱਛ ਅਤੇ ਤਰਕਸੰਗਤ ਚਰਚਾ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।

---

ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ

ਮਈ, 2005 ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਚੇਅਰ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਚੇਅਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮੁੜ ਨਾਮਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ | ਇਸ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੁਆਰਾ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾ ਨੇ 'ਧਰਮ' ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਰਬੱਤ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ |

ਇੱਕ ਬਹੁ-ਧਰਮੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਸਲੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਉਦੋਂ ਆਵੇਗੀ ਜਦੋਂ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਸਮਾਜਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਹੋਵੇ | ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾੰਚੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੰਡਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇੱਕ ਵਡਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ | ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਝ ਅਤੇ ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ | ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਅਲਗ ਧਰਮ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਪਛਾਣ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਨਿਡਰ ਹੋ ਕੇ ਇਕੱਠੀਆਂ ਭੀੜਾਂ ਨੂੰ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਫਿਰਕਿਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਇਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ | ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਹਿਲੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨੇਤਾ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਲੰਗਰ' ਭਾਵ ਮੁਫਤ ਰਸੋਈ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਜਾਤਾਂ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਸਨ | ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਾਨਕ ਨੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਸਰਬਉੱਚਤਾ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਜਾਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ | ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਰਵਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਆਪਕ ਕਿਹਾ ਜਿਸ ਨੇ ਇਕਸਾਰਤਾ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ |

ਨੌਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਾ ਤਾਂ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰੋ, ਨਾ ਹੀ ਦੂਜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਕਰਨਾ ਹੈ | ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਵਿਚ ਵਰਣਿਤ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਚਰਿੱਤਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ | ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਸਵੈਮਾਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ | ਸਿਆਸੀ, ਸਮਾਜਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰੂਹਾਨੀ ਮੁਕਤੀ ਅਧੂਰੀ ਹੈ |

ਸਮਕਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਾਮਵਾਦ, ਜਾਤੀਵਾਦ, ਅੱਤਵਾਦ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀਵਾਦ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਵਿਭਾਗ ਖੋਜ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ | ਕੌਮੀ ਏਕਤਾ ਚੇਅਰ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕੀਕਰਣ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਅੰਤਰ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਅਰਥਨਾਮਾ, ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਸਦੀ ਲਾਜਮੀ ਲੋੜ, ਇਸ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਨਸਲੀ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਧਾਰਮਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਫਿਰਕੂ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਪਛਾਣ ਵਰਗੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਵੰਡਣ ਵਾਲੇ, ਵਿਘਨਕਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਾਅ, ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ |

ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ / ਉਦਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਵਰਣਨ ਅਗਲੀ ਪੈਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:

ਭਾਰਤ ਇਕ ਅਨੇਕਤਾਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ | ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ | ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਸਮੂਹ ਆਪਣੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ | ਅਜਿਹੇ ਯਤਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਪਰਦਾਇਕਤਾ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ | ਇਹ ਵਿਭਾਗ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੰਪਰਦਾਇਕਤਾ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਰੱਖਦਾ ਹੈ |

ਇੱਕ ਬਹੁ-ਧਾਰਿਮਕ ਹਮਲਾ – ਜੰਗੀ ਪੱਧਰ ਤੇ – ਵਧਦੇ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਰੁਝਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ | ਪ੍ਰਾਂਤਵਾਦ, ਖੇਤਰੀਵਾਦ, ਜਾਤੀਵਾਦ ਆਦਿ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਵਸਥਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਏਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ, ਪਰਿਵਾਰਿਕ, ਸਮੁਦਾਏ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ; ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ-ਗ੍ਰਹਿ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਜੀਵਨ ਲੱਭ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਸਾਡੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਘਾਟਾ ਜਨਤਾ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਰੂਹਾਨੀ ਕਦਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ | ਐਲਬਰਟ ਆਇਨਸਟਾਈਨ ਨੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਕਿਹਾ ਹੈ: 'ਸਾਡੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਦੁਖਦਾਈ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਡਾਕਟਰ, ਇੰਜੀਨੀਅਰ, ਬੈਰਿਸਟਰਜ਼, ਵਕੀਲ, ਤਕਨੀਸ਼ੀਅਨ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਪਰ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ |' ਇਹ ਹੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ ਕਿ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ, ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ, ਕੁਲੀਨ ਅਤੇ ਆਮ ਦੇ ਵਿਚਲੀ ਖੱਟੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇਸ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ |

ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਸਲੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਅਜਿਹੇ ਨਸਲੀ ਫੰਧੇ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ | ਜਾਤੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ | ਨਸਲੀਅਤ, ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਲਈ ਨਸਲੀ ਸਿੱਟੇ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ |

ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਲਈ ਖਤਰੇ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤਰੀਵਾਦ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਡਰਾਉਣਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਲਿਆ ਹੈ | ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੇਤਰੀਵਾਦ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਰੋਧੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ | ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਬੋਧ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਗਠਿਤ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਾਂਤਕ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਬਦਲ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਪ੍ਰਾਂਤਕ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਨ, ਖੇਤਰੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਸਮਾਜ- ਭਲਾਈ ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਪੂਰਨਤਾ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੱਸਾ ਹੈ | ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਖੇਤਰੀਵਾਦ ਨੂੰ ਇਕਸੁਰਤਾ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੀ ਲੋੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਖੇਤਰੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ, ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਗਠਿਤਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ |

ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਚੇਅਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਹੈ; ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ | ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕੀਕਰਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਅੰਡਰ-ਗਰੈਜੂਏਟ ਅਤੇ ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਕੌਮੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਆਨਰਜ਼ ਸਕੂਲਾਂ, ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਇੰਗਲਿਸ਼ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ | ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੋਰਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਫੈਕਲਟੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਲਾਸਰੂਮ ਲੈਕਚਰ ਦੇਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ |

ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਸਹਿ-ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੋੜ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ, ਚੇਅਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਤੀਜੇ ਪਹਿਲੂ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੇਗਾ ਭਾਵ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨਾ; ਇਸ ਸੰਧਰਭ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗਠਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਮੀਰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇ ਕੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਖੇਤਰੀ, ਭਾਸ਼ਾਈ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੂਰ ਕਰੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ | ਚੇਅਰ ਇਕ ਮਕਸਦਪੂਰਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਤਾਲਮੇਲ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇਕ ਆਦਰਯੋਗ, ਆਤਮ-ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਪਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ |

ਉਪਰੋਕਤ ਪਿਛੋਕੜ ਦੇ ਸੰਧਰਭ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਇਸ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਚੇਅਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਉੱਚ- ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ |

---

ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੋਰਸ ਅਤੇ ਫੈਕਲਟੀ

---

---